МАХАББАТ ҚҰПИЯСЫ

Осыдан бір ғасыр бұрын Шимоносэки-Пусан бағытындағы кемеден қос бірдей жолаушы ізім-қайым жоғалып кетеді. Шын мәнінде жас жүректер мәңгілікке соғуын тоқтатты ма әлде екеу болып, басқа мекенде жаңа ғұмыр бастады ма, кім білсін?! Махаббаттың ауыр да тәтті сезіміне малынған қос ғашықтың ғұмыры әлі күнге құпия болып қала бермек...

Корей тарихында Ким У Чжин есімді талантты жазушы, алғашқы кәсіби әдебиет сыншысы, тағдыры сан қилы драматургтың есімі кейінгі ұрпақ санасында алтын әріптермен сақталуы қажет. Чолланамдо аймағының Чаңсоң округінде 1897 жылы 19 қыркүйекте ауқатты отбасында өмірге келеді. Оқу-білімге деген құштарлығының арқасында 1924 жылы Васэда университетінің ағылшын әдебиеті мамандығын бітіріп шығады. Әкесінің ықпалымен ерте үйленіп, дәстүрлі корей тәрбиесі бойынша, ата кәсіпті жалғастыру үшін әкесінің жанында жұмыс жасайды. Бірақ қаламгердің бойындағы нәзіктік, суреткерлік, әсемдікке деген құштарлық түбі оны әдебиетке толыққанды алып келеді. Оның өмірлік көзқарасының қалыптасуына Фридрих Ницше сынды батыс ғалымдарының ықпалы орасан.

Дәл сол уақыттарда бүгінгі Кореяның алғашқы кәсіби сопрано әншісі, опера вокалисі атанған Юн Шим Доктың есімі танымал болып тұрған кез. Ол бүгінгі солтүстік өңірдің астанасы Пхеньян қаласында 1897 жылы 25 шілдеде қарапайым шаруа отбасында дүниеге келеді. Отбасының үлкені болып өскендіктен, ата-анасына қолғабыс ету үшін Корей губернаторлығының жәрдемімен Токио университетінің музыка бөліміне түсіп, 1923 жылы оны аяқтайды. Елге оралып, Пхеньяндағы «Доң А» әйелдер бірлестігінің 3 жылдығына арналған мерекелік кеште әншілік жолын бастайды. Кейіннен сіңілісінің АҚШ-қа баратын оқуына ақша жинау үшін Токиоға қайта ат басын бұрып, қомақты қаржыға келісетін музыкалық альбом жазуды көздейді.

Ким У Чжин мен Юн Шим Докты тағдыр талай рет кезіктіреді. Алғаш 1921 жылы отаршылдықтан еңсесі түсіп, езіліп жатқан Чосон халқына арналған театрдың дайындығында кездеседі. Бұл жайында екеудің тағдырымен түсірілген «Өлім гимні» (2018) атты шағын телесериалда көркем шындықпен, режиссер көзқарасында өзгеше беріледі. Театр сахналары әрдайым Жапон империясының цензурасынан қатаң тексерілетін. «Ким Ён Ильдің өлімі» атты қойылымда айтылуға болмайтын екі жол цензурадан өтіп кетіп, қойылымның драматургі Ким У Чжиннің басына бәле туғызады. Ол сөз: «Чосон 10 жыл бұрын азат еді. Енді ол өзінің азаттығынан айырылды». Ақын өз елінің әлі де тірі екендігін, көркем өнер арқылы оның рухын көтеруге болатынына риясыз сенді. Телесериал желісі бойынша, Ким У Чжин аз уақыт абақтыда отырып шығады.

Ким У Чжиннің абақтыда аз уақыт болып шығуы – корей ұлтының аз уақыт жапон отаршылдарының қол астында болуымен тікелей байланысты. Адамның тәнін азаптауға, оны жаншуға болатынын, бірақ та оның рухын өлтіре алмайтындығын осындай шағын дүниелермен халық санасына сіңіреді. 1923 жылдың 9 маусымындағы жапон жазушысы Аришима Такэоның сүйіктісі Акико Хатаномен бірге өз өмірін қиғаны жайлы хабар бүкіл Жапонияның, тіпті, әлем оқырмандарының назарын өзіне аудартады. Бұл оқиға У Чжин мен Шим Доктың да кейінгі тағдырына әсер етеді.

Осы жағдайдан кейін Юн Шим Док сүйіктісі Ким У Чжиннен сұрайды:
– Тыйым салынған махаббат ауыртпалық әкелсе, жай ғана бөлек кетуге болады ғой. Олар не үшін бұлай жасады?
Ким У Чжин:
– Олар үшін өмір бойы бірін-бірі сағынумен өткен күндер – ең азапты күндер болар еді. Олар мұны өмір сүру үшін жасады.
Юн Шим Док:
– Ол енді мұнша азаптанбайтын, жаныңды ауыртар қоштасулар болмайтын жерде демалғысы келді. Менің де тыныштықта болғым келеді.
Ким У Чжин:
– Әрине, ол тыныштықты иығыма басыңды сүйеп отырып, менімен бірге жасауыңа болады.

Румын композиторы Ион Ивановичтың «Дунайские волны» өлеңінің әуені мен Ким У Чжиннің сөзіне жазылған «Өлім гимні» атты ән өмірге келеді. Алғашқы орындаушысы болып Юн Шим Док тарих беттерінде мәңгілікке сақталды. Тарихи ән 1926 жылы 1 тамызда Осака қаласында таспаға жазылды. Арада небәрі үш күн өткен соң, 4 тамызда Шимоносэки-Пусан бағытындағы кемеден қос ғашық секіріп кетеді. Олар жайлы аңыз да, әпсана да кеңінен таралды. Біреулер «олар кемеден секіріп, шағын қайықпен қашып кетті» десе, енді біреулер «Италияда музыка дүкенін басқаратын чосондық ерлі-зайыптыны көрдік» деген алып-қашпа ақпарат таратты. Ресми деректерде олардың туған жылы да, өмірден өткен жылы да бір. Олар – қосылмаған ғашықтардың мәңгілік рухани символына айналып кете барды.

Осы оқиғадан соң Ким У Чжинмен замандас қазақ журналисі, әлі күнге дейін бағасын толық ала алмаған ақын Бернияз Күлеев пен Қазан университетінің медицина факультетінің студенті, татар қызы Зейнеп Ахмерованың оқиғасы еріксіз еске түседі. Жүз жыл ерте шамасында 1923 жылдың 29 қаңтарында қос ғашық бір уақытта өмірмен қош айтысады. Олар бұл жалғанда бірге бола алмасын сезінсе де, мәңгілік махаббат жаршыларының жаны әрдайым бірге болатынын тереңнен түсінді. Қолдарына Наган мылтығын алып, қос жас қайың мезгілінен ерте құлады. Ішінара бұл оқиға «Наган жыры» деген атпен ел есінде қалды. Осы бір көркем махаббат трагедиясын тұнық сезіммен суреттеп, танымды телесериал жасауға болар еді.

Ақынның қайғылы өмірі жайында Мағжан Жұмабайдың «Ақжол» газетіне жазғаны: «Жас жанның мұндай жолға түсуіне өзінен бетер әлеумет айыпты. Осыны ұғыну керек. «Үмітті жасымыз неге ерте кетті?» деп емес, «неге ерте кетірдің?» деп ренжу керек. Күнә сенікі емес, көптікі, жаның тыныш болғай еді, жас ұлан!»


Ким У Чжин – Өлім мен өмір теориясы

- Не үшін өмір сүресіз?
- Өлу үшін.
- Онда сізді біреу немесе өзіңізді өлтіруді қалайсыз ба?
- Жоқ.
- Неге?
- Өлімнің ішінде өмір болатынын ұмытпау керек, бірақ өлімнің де өзіндік есебі болатынын білесіз бе?
- Әлбетте. Дори* да соның ішінде.
- Дориды оның ішіне қосудың қажеті жоқ.
- Сонда?
- Өмір де, өлім де Дорида жоқ. Екеуі де бар болғаны ғаламның екі бөлек бағытында.
Доридың белесінен асып, өмірдің мәнін түсінуге тырысатындар үшін, ол – өмір мен өлімнің мәселесінен тыс.
- Сіз қазір өмір сүріп жүрсіз бе?
- Жоқ. Бірақ өлуді қалаймын. Шынайы өмірді бастау үшін.
1926 жыл, 4 мамыр.

*Дори (Дао) - жол.

김우진 – 사와 생의 이론

- 왜 살고 잇소.
- 죽을녀고.
- 그러면 남이 죽이거나 당신이 스스로 죽이기를 원하오?
- 아니요.
- 왜?
- 사는 것이 죽음이 되는 일도 잇지만, 죽음이 사는 수가 잇는 이치가 잇는 것을 아오?
- 그럴. 도리도 잇겟지.
- 도리로 생각해서는 안되오.
- 그러면?
- 삶이나 죽음이나 도리가 아니요. 둘이 다 실상은 생의 양면에 불과하오.
그러닛가 도리를 넘어서 생의 핵심을 잡으러는 이에게는, 삶이나 죽음이나 문제가 되지 안소.
- 당신은 지금 살고 잇소?
- 아니요. 그러나 사를 바래고 잇소. 참으로 살려고.

1926 (일구이육)

Талғат ШАЙХЫҒАЛИ